13 Recensie blogger Diane’s boekenhoekje (10-09-2024)

12 Recensie blogger Boekenpearls76 (25-01-2024)

Via de Bibliotheek las en recenseerde ik het boek De Tromslager van auteur Frits Bosch Het boek is uitgegeven door Uitgeverij de Brouwerij | Brainbooks : Recensie van: De tromslager Gedeserteerd uit het leger van Napoleon Auteur: Frits Bosch (1952), geboren en getogen in Haarlem, studeerde psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Tijdens en na de studie speelde hij als bassist in verschillende (cover)bands en zette hij samen met anderen een eerstelijnspraktijk op. Al snel ontpopte hij zich als pleitbezorger voor de psycholoog in de eerste lijn en werd hij gevraagd als voorzitter van een Landelijke werkgroep binnen het Nederlands Instituut van Psychologen. In 1990 vestigde hij zich aan de Zijlweg in Haarlem. Vanaf begin jaren 80 woonde hij samen met Marian. In 1992 werd hun dochter Lara geboren en in 1995 zoon Boudewijn. Daarna volgde een drukke periode waarin hij zijn aandacht verdeelde tussen gezin, praktijk en landelijke ontwikkelingen in de GGZ. In 2013 werkte hij mee aan een protestclip tegen de bezuinigingen in de GGZ van Minister Schippers en schreef hij activistische blogs waarin hij zich afzette tegen de marktwerking in de GGZ. In 2017 sloot de praktijk en schreef hij het deels autobiografische boek ‘Help, de psycholoog verzuipt!’ (Beroepseer 2019). In die periode was er meer tijd voor vakantie, wandelen met de hond en hobby’s als bassen, tennissen, lezen en genealogie. Zo ontdekte hij dat zijn familie uit Zwitserland kwam en dat een verre voorouder met de naam Adam naar Nederland was gekomen en als huursoldaat ging werken. Met Marian bezocht Frits de geboorteplaats van Adam, het Zwitserse Stein, waar de plaatselijke dominee hen het eeuwenoude doopboek toonde, waarin met Gotische letters stond geschreven dat Adam op 15 september 1762 was geboren. Vanaf dat moment heeft Adam hem niet meer losgelaten. Frits ging op onderzoek bij archieven en vond veel locaties waar Adam had gewoond (Haarlem, Den Helder), gelegerd (Breda, Bergen op Zoom, Koedijk, Deventer) en had gevochten (Grave, Krabbendam, Bergen). Frits probeerde Adams leven zo goed mogelijk reconstrueren. Samen met contextuele informatie uit die periode is dit archiefonderzoek de basis geworden van deze historische roman. Net als voor zijn eerste boek, is een van de viltpanelen van Marian gebruikt als coverafbeelding voor ‘De Tromslager’ Meer informatie over zijn publicaties is te vinden op zijn website: www.fritsbosch.nl Wijze van lezen: Geleend via de bibliotheek Uitgeverij: de Brouwerij Genre: historische roman Noot van de auteur: mijn verhaal is op feitelijke gegevens gebaseerd over Adam Bösch en zijn familie. Cover en flaptekst: Ik ben verliefd op de cover. Een prachtige kleurstelling in diverse kleuren rood roze geel en een beetje paars. Ze geven we een warm gevoel en maken dat ik gelijk wil beginnen met lezen van dit boek. De afbeelding is een viltpaneel van auteur zijn vrouw Marian. De flap tekst is indrukwekkend en maak dat ik nog nieuwsgieriger word naar het boek. Quote: Pagina 180 en 181: Hij zit met zijn familie in het gras op de dijk. Het is bijna windstil. De boot naar Texel doorklieft de groen blauwe zee terwijl de hemel prachtig blauw kleurt. Zijn vader speelt op het orgel een prachtige melodie van Bach, even later neemt de fluit van Lodewijk Knotter de melodie over. Grootvader Adam Bösch serveert de gasten stukjes roggebrood met verse geitenmelk. Keetje Hodshon vraagt belangstellend naar de bereidingswijze van deze lekkernij en geeft Lodewijk Napoleon ook een stukje om te proeven. Verderop spelen zijn zoons met schelpjes. Zijn moeder praat en lacht samen met Grietje en hun dochters. Ondertussen zijn ook de families Gode en kers gearriveerd. Johanna in de gedaante van Loreley: ‘kom je bij ons zitten?’ Gerrit en Tooske drinken een je nevertje met Peter en Maria Smid. Dominee Rozeman Schädler, generaals May en Dumonceau en Kapitein Valter hebben een geanimeerd gesprek met de Schouten Korff en In ’t Veld. Napoleon knikt naar Adam en die knikt terug. Als Napoleon ineens zijn steek afzet herkent Adam ineens Silvester Saxer. Adam kan niet meer stoppen met lachen. iedereen lacht mee. Behalve Generaal May. Als de avond valt neemt hij hartelijk afscheid van zijn gasten. Hij vraagt zijn vrouw om nog even samen met hem op de dijk te blijven zitten. Dan komt niet Grietje, maar Maria naast hem zitten en bekent dat ze hem al die jaren zo heeft gemist. Adam, Grietje en Maria omhelzen elkaar en kijken samen naar de ondergaande zon die de zee een prachtige, rode gloed geeft. Mooie tekst: De prachtige wanden van de bergketen begonnen het geluid te weerkaatsen en toen het getrommel via veel echo’s de oren van de Fransen bereikte, leek het wel alsof duizenden Spanjaarden hun opwachten. Citaat uit Catalaanse legende Timbaler del bruc Het verhaal: Deze historische roman beschrijft de levensgeschiedenis van Adam Bösch (1762-1824) stamvader van de auteur. Daarnaast geeft het een inkijkje in hoe ‘het gewone volk’ moest overleven tijdens de heerschappij van Napoleon: een tijd van oorlog, armoede, epidemieën, kindersterfte en analfabetisme. Adam kiest een andere weg dan zijn voorouders, die al vanaf 1480 een boerenbestaan leiden in de Toggenburg (Zwitserland). Hij zoekt zijn geluk in de Nederlanden waar hij in 1790 tromslager wordt bij het Staatse leger. De tromslager geeft niet alleen het loopritme aan, maar is ook belangrijk om commando’s van de bevelhebber over een grotere afstand door te geven aan de manschappen via muzikale signalen. Hij neemt deel aan de verdediging van de Brabantse stad Grave, het laatste bolwerk dat nog verzet biedt tegen de Fransen. Na de verovering door de Fransen sluit Adam zich tegen wil en dank aan bij het nieuwe Bataafse leger. Tijdens gevechten in Noord-Holland tegen de Engelsen en de Russen raakt hij gewond en getraumatiseerd. Als er een jaar later een enorme veldslag dreigt in Duitsland deserteert hij. Ondanks alle beproevingen lukt het hem met veel doorzettingsvermogen, vindingrijkheid, hulp van vrienden en liefde voor muziek een gezin op te bouwen in Haarlem en kan hij zijn leven weer betekenis geven. De slechte economische omstandigheden dwingen hem echter met zijn gezin te verhuizen naar Den Helder. Daar werkt hij mee met de bouw van de fortificaties en staat hij in 1811 heel even oog in oog met keizer Napoleon. Na de Franse nederlaag in 1815 gaat Adam met veel plezier werken als ‘dienaar der politie’ en zal hij vaak zijn mooie handtekening zetten onder geboorte- en sterfaktes van inwoners van Den Helder, maar een maand nadat hij geschorst wordt door de nieuwe schout overlijdt hij en neemt hij een groot geheim mee in zijn graf. Mijn leesbeleving: Frank Bosch is er wat mij betreft prima in geslaagd om Adam Bösch tot leven te wekken. Dit is te danken aan de beeldende schrijfstijl die bijna filmisch aan doet. We volgen het leven van Adam dat begint in Zwitserland in een klein dorpje dat Stein heet. Zijn familie heeft het niet makkelijk met het verkrijgen van voldoende voedsel voor hun gezin Bovendien worden meerdere kinderen die geboren worden niet oud. Dat vond ik best wel verdrietig a trekt de Wijde wereld in om zijn horizon te verbreden en op zoek te gaan naar een betere toekomst voor hem zelf. Door de beeldende schrijfstijl kreeg ik een prima beeld van hoe de wereld er in de tijd van Adam uit zag. Ook voelde ik de ontberingen die hij vaak moest doorstaan. Maar daarentegen waren zijn passie voor muziek en zijn sterke wilskracht ook tastbaar. De liefde van zijn leven die hij na een aantal omzwervingen vond is mooi en indringende beschreven. Maar ook het diep vretende hartverscheurende gemis dat hij moet doorstaan. Daartegenover weer de vreugde en verwondering van wat het ouderschap een mens kan bieden. Zijn stormachtige carrière en de lovende woorden van de gemeenschap waar hij woont en werkt. Mijn emoties werden diep beroerd toen de plot kwam. Alsof ik een familielid gedag moest zeggen zo verweven was Adam met mijn gedachten en gevoelens. Ook het nawoord met extra achtergrondinformatie vond ik formidabel. Frits Bosch bezit schrijf en vertel talent. Ik hoop nog meer van hem te mogen lezen. Mijn mening: Ik geef 5 sterren. Duidelijke stamboom en inhoudsopgave en uitleg vooraf. Je wordt door de beeldende en haast filmische schrijfstijl het verhaal ingetrokken. Alles komt tot leven in kleuren en geuren. Een prachtig verhaal vol menselijke emoties van hartverscheurende keuzes, pijn, verdriet, leugens maar ook van passie en gedrevenheid. Van de devotie en trouw. Ik heb genoten en ook weer veel geleerd. Ik lees graag meer van meester verteller Frits Bosch.

Recensie Gerhild vabn Rooij, RTV Friesland (14-03-2023)

TE ZIEN IN… Aflevering 225: De Tromslager-deserteur, boekenoeuvre Frits Bosch (2)

FRITS BOSCH, PRAKTIJK
Frits Bosch groeit op in Haarlem en studeert psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Na zijn studie richt hij begin jaren tachtig met anderen een eerstelijnspraktijk op in Haarlem. In de unieke Nederlandse eerstelijnsgezondheidszorg kan een patiënt pas gespecialiseerde zorg krijgen na verwijzing via de eerste lijn, de huisarts. In 1987 verschijnt bij Swets & Zeitlinger B.V. Lisse het boek van dr. J.J.L Derksen: “De samenwerking tussen psychologen en huisartsen in Zuid-Kennemerland. Een registratieonderzoek en pilot-study” van J.M. van der Meer, R.M. Koppen, J.J.L. Derksen en F. Bosch. In 2006 is Bosch als een van de voortrekkers binnen de Landelijke Vereniging van Eerstelijnspsychologen (LVE) een van de redactieleden van het 432 paginagrote “Handboek Psychologie in de eerste lijn” door Lamers, Bosch, Hinderink en Verschuren. Dit standaardwerk omvat een kwarteeuw kennis en ervaring van veertig auteurs uit de psychologische hulpverlening en eerstelijnsgezondheidszorg. In 2017 sluit de 65-jarige Bosch zijn eerstelijnspraktijk en besluit een boek te schrijven waarin hij terugblikt op die praktijk, pas daarna is er ruimte voor zijn boek De Tromslager.

DEBUUT
De 36-jarige loopbaan in de eerstelijnspraktijk, het registratieonderzoek, handboek en decennialang overleggen, reacties en verslagen schrijven voor vakverenigingen maken dat Bosch in zijn eerste boek “Help, de psycholoog verzuipt!” complexe ontwikkelingen als vanzelfsprekend vanuit divers perspectief verwoordt. De goed gedocumenteerde bundel verschijnt in 2019 bij Stichting Beroepseer.* Na de inleiding en een openhartige biografische schets als kennismaking, volgen caleidoscopische praktijkverhalen over mensen met heel diverse levenslopen en hulpvragen. Dankzij zijn persoonlijke benadering kan Bosch oplossingen op maat aandragen. Tussen alle consultschetsen door ontvouwt de auteur chronologisch hoe vrijgevestigde, goed toegeruste eerstelijnspsychologen de vergaande vercommercialisering van grote GGZ Instellingen, zorgverzekeraars, adviesbureaus, e-healthaanbieders, digitalisering en de vele protocollen, beleidsvisies en nota’s van het Ministerie van VWS het hoofd bieden.

AFWISSELING
Eerstelijnspsychologen organiseren zich meer en tonen, evenals een aantal huisartsen, journalisten en professoren, aan dat in de media voorgespiegelde cijfers en aannames over ‘gestuurde’ psychologische zorgverlening vaak niet kloppen en ministerieel voorstellen voorbij gaan aan het belang van snelle goede zorg voor de patiënt. Hoe ontluisterend dit ook is, de praktijkverhalen van Bosch blijven bemoedigend. Politiek geïdealiseerde marktwerking leidt tot standaard behandeltrajecten van de GGZ (vroegere RIAGGS) waarbij privacy door steeds weer vragenlijsten onder druk komt, behandeltrajecten pas na maanden (duur) doorverwijzen inpasbaar blijken, en zorgafnemers onverwachte hoge kosten voor intakes en administratie krijgen voorgeschoteld. De flexibeler vrijgevestigde eerstelijnspsychologen komen steeds meer buiten beeld en sluipenderwijs is het medisch beroepsgeheim en de beroepseer onder druk gezet, maar Bosch laat zien dat er alternatieven zijn.

BURAUCRAZY
De documentaire debuutbundel “Help, de psycholoog verzuipt!” is een veelkleurige menselijke praktijkverhalenbundel waarin woorden als ‘bureaucrazy’ en ‘de zorg als afvinkfabriek’ voor zich spreken. Het belicht idealen en maatschappelijke ontwikkelingen in de psychologische dienstverlening en is een aanrader voor iedereen die met de zorg te maken krijgt, inclusief studenten, beleidsmakers, politici, commerciële partijen, onderzoeksjournalisten en lezers die van waargebeurde verhalen houden.

DE TROMSLAGER-DESERTEUR
Het tweede boek van Frits Bosch, “De Tromslager, gedeserteerd uit het leger van Napoleon” is eveneens waar gebeurd, met dat verschil dat hier de schriftelijke bronnen niet alle leemtes konden vullen en de auteur, door zich in te leven en op locatie te kijken, die heeft kunnen invullen. Het boek is in coronajaar 2021 verschenen bij Uitgeverij de Brouwerij (Brainbooks) van Henriette Faas. De historische roman is meer dan alleen een familieroman en geeft een tijdsbeeld weer. Voor het beschrijven van (deels) onbekende karakters is een groot inlevingsvermogen en overzicht nodig en dat heeft Bosch. Frits Bosch gaf als verre nazaat aan Adam en andere leden van de generaties Bösch (later Bosch) familietrekken mee van generaties Bosch die wel zelf zijn meegemaakt. Psychologen moeten over empathie en verschillende technieken beschikken om inzicht te krijgen in levens van mensen. Als schrijver moet Bosch zich kunnen verenigen met personages en door bronnen te zoeken bij aanknopingspunten kan hij zijn op 15 september 1762 in de Zwitserse plaats Stein gedoopte oud-vader Adam Bösch beter plaatsen, evenals alle andere historische figuren die hij nooit heeft ontmoet, maar levensecht overkomen. De auteur las Napoleontische literatuur, getuigenisverhalen, bestudeerde oude plattegronden en archiefstukken om de juiste historische context  te geven en hij verdiepte zich via specialistische naslagwerken in details als de trom, locaties, fortificatie, ambachten, kleding, gang van zaken in het leger. Daarmee geeft dit boek een inkijk in leven, reizen, militair dienen en werken in de tijd van Adam Bösch.

REIZEN
Met als vertrekpunt het door de dominee in Stein getoonde doopboek waar in gotische letters de naam Adam Bösch staat, volgt verre nazaat en schrijver Frits Bosch het spoor van Adam, die op 27 jarige leeftijd zijn leven in armoede zonder uitzicht op verbetering achter zich laat. De prijs daarvoor is dat hij zijn familie voorgoed moet missen en de schoonheid van de bergen in Graafschap Toggenburg waar zijn voorouders vanaf 1480 als dagloners op het land werkten, nooit terugziet. De plaats waar hij opgroeide en de natuur van nabij beleefde is een herinnering geworden. De schrijver schetst karakters die Adam onderweg treft op zijn reis langs oude steden, gehuchten, dorpen, over de Rijn en door natuurgebieden. Hij kan putten uit een archief in zijn hoofd omdat hij in zijn werkzame leven als psycholoog zoveel verschillende levensgeschiedenissen heeft gehoord.

GESCHIEDENIS
Adam komt in 1789 in De Nederlanden en wordt tromslager bij het Staatse leger. Hij geeft de slagen die het loopritme bepalen aan. Zijn muzikale signalen op de trom zijn over groter afstand doorgegeven commando’s van de bevelhebber aan de manschappen in kampementen en tijdens de strijd. Buiten de militaire gang van zaken bij het Staatse en later het Bataafse leger waar Adam zich met tegenzin bij aansluit, ontvouwt de auteur wat het betekent om je eind achttiende, begin negentiende eeuw in tijden van armoede, voor, tijdens en na de Napoleontische oorlog, gepaard met plundering, uitputting, ziekte en epidemieën staande te houden op het land, in het leger, de burgermaatschappij en geloofsgemeenschap. Net zoals nu is de impact van de oorlogvoering gigantisch, ook voor de ‘gewone man’ en migranten van verschillende landen, geloven en culturen. Nadat migrant Adam tijdens gevechten in Noord-Holland tegen de Engelsen en de Russen gewond en getraumatiseerd raakt, besluit hij een jaar later dat weer een veldslag in Duitsland teveel is voor hem. Hij deserteert samen met een kameraad en leeft vanaf die dag met angst voor represailles, maar weet zich met zijn inventiviteit ondanks barre omstandigheden te handhaven en met hulp in Haarlem te overleven. Hij is zelfs in staat om een gezin te stichten en in de beschrijving van die periode komen weer andere facetten van het leven, de armoede, ambachten en politiek onrust in beeld. De liefde voor muziek sleept Adam er emotioneel doorheen, niet alleen in Toggenburg, de legers waarin hij dient, maar in zijn hele leven. Wanneer hij door gebrek aan werk en dus ook inkomen met zijn gezin naar Den Helder moet verhuizen en daar aan de fortificaties meebouwt, staat hij in 1811 heel even oog in oog met keizer Napoleon, die ondanks zijn ongebreidelde expansiedrift, nu eens bijfiguur is in deze roman. Adam Bösch, Bos of Bosch is vier jaar later, na de Franse nederlaag in 1815, ‘dienaar der politie’ in Den Helder en heeft de eervolle taak om onder meer geboorte- en sterfaktes van inwoners van Den Helder te tekenen. In 1824 overlijdt hij, een maand nadat hij geschorst wordt door de nieuwe schout en zonder een groot geheim te hebben kunnen delen.

Anno 2023 kun je deze historische roman, met historische citaten voor de authenticiteit, niet lezen zonder parallellen te trekken met de Russisch- Oekraïense brandhaard en andere locaties in de wereld.

FOTO’S:
1.  “De Tromslager, gedeserteerd uit het leger van Napoleon” Uitgeverij De Brouwerij. Frits Bosch 2021. Op de omslag: “Avondrood” van echtgenote en kunstenaar Marianne Scalpa*. Uitgave: De Brouwerij (Brainbooks) Frits Bosch 2019.

2.  “Help, de psycholoog verzuipt!”. Op de omslag: viltartwerk uit de serie “The Wetlands” van echtgenote en kunstenaar Marianne Scalpa*. Uitgave: ANBI Stichting Beroepseer (2006), een met de beroepspraktijk en wetenschap samenwerkende uitgever, en een kennisinstituut en netwerkorganisatie gericht op het maatschappelijk belang van professionaliteit en beroepseer.

*  TE  ZIEN IN… Aflevering 224: Nationale Boekenweek, viltart van Scarpa (Bosch) (1)

10 Recensie blogger Mieke Schepens op ‘Graag gelezen’  12-05-2023:

 9 Recensie blogger Theonlymrsjo (19-04-2022)

Het ritme van Adam Bösch

Geschiedenis …… Ik had er op de middelbare school he-le-maal niets mee. Ik vond het een saaie opsomming van feitjes en jaartallen uit het verleden. Waarom zou ik dat moeten weten? Nee, ik hield mij liever bezig met Griekse grammatica en het ontleden van natuurkundige kwesties. Ach ja, jeugdige onbezonnenheid zal ik het nu maar noemen. Inmiddels weet ik beter en onderstreep ik juist het belang van kennis nemen van “vroeger”. Zonder enig historisch besef is het leven in onze tegenwoordige tijd een stuk lastiger te begrijpen.

En geschiedenis kan ook echt boeiend zijn. Heb jij wel eens een stamboom van jouw familie laten maken? En dan bedoel ik niet tot ongeveer de grootouders, maar veel verder terug naar eerdere generaties? Je zou dan best eens tot verrassende ontdekkingen kunnen komen over wat er zich in jouw familie allemaal heeft voorgedaan. Dat is ook de grondslag van de serie Verborgen verleden van de NTR, waarin bekende Nederlanders op zoek gaan naar hun familiegeschiedenis. Regelmatig komt zo’n zoektocht uit in Veenhuizen maar even zo vaak ligt het verhaal heel ergens anders.

Zo ook in de familie van Frits Bosch. Hij stuitte tijdens een stamboomonderzoek op zijn voorvader Adam Bösch. Van het een kwam het ander en uiteindelijk kon het niet anders dan dat zijn onderzoek leidde tot een boek. Bosch heeft daarbij gekozen voor de vorm van een historische roman, waardoor het geheel niet zo zeer een feitelijk verslag is, maar een fijn leesbaar relaas van de belevenissen van Adam. Ik heb het hier over De Tromslager, uitgegeven bij Uitgeverij de Brouwerij | Brainbooks.

Adam is in de tweede helft van de 18e eeuw geboren in Zwitserland. De eerste jaren van zijn leventje trekt hij veel op met zijn grootvader, die hem veel leert over de stand van de sterren en over vissen. Helaas overlijdt zijn grootvader als Adam 7 jaar oud is. Hij heeft niet een heel gemakkelijke jeugd, maar gelukkig is daar oom Elias die hem tipt om naar Holland te gaan om deel te nemen aan het Staatse leger. En net zoals Jan Klaassen (uit het beroemde liedje van Rob de Nijs) tijdens de Tachtigjarige oorlog, houdt Adam helemaal niet van het krijgsgeweld, maar hij is wel een ontwikkelde en ervaren muzikant. Hij wordt aangesteld als tromslager. In het leger worden met trommelslagen instructies doorgegeven aan de strijdende troepen, over hun positie, over de richting waarin de aanval ingezet wordt, over het risiconiveau van de bedreigingen door de vijand enzovoorts. Ik vond het fascinerend om te lezen hoe de wereld en de strijdmacht in die tijd in elkaar stak, met name ook wat betreft de vele nationaliteiten die met elkaar optrokken.

De ondertitel “Gedeserteerd uit het leger van Napoleon” geeft al aan dat het leven van Adam niet alleen maar rozengeur en zonneschijn was. Dat geldt voor zijn persoonlijke leven, wat betreft relaties, gezondheid en veiligheid, maar het geldt ook meer algemeen. Het is een harde tijd van oorlogen, armoede en kindersterfte. Tijdens het lezen van deze roman dringt weer extra door wat er in de loop van de geschiedenis allemaal in Europa is gebeurd, hoeveel verschuivingen in macht en grenzen zich hebben voorgedaan.

Dat had ik ook tijdens het lezen van Beter wordt het niet van Caroline de Gruyter (Uitgeverij De Geus). Daarin wordt vanuit historisch perspectief de vergelijking gemaakt tussen het Habsburgse Rijk en de Europese Unie. Je ziet daar steeds mooi terug de verschuivingen in macht en regio’s in de loop der tijden. Het heeft mijn kijk op die (grote) regio verbreed en verdiept. Had ik voor dat boek nog het “excuus” dat het niet om mijn eigen regio of land gaat, dat ligt bij De Tromslager beduidend anders. Het levensverhaal van Adam Bösch was dan ook een mooie manier om een aantal historische ontwikkelingen weer op een rijtje te krijgen.

Na enerverende tijden in het Staatse leger en daarna tegen wil en dank een periode in het Bataafse leger volgt er zijn besluit om te deserteren. Hij heeft tijdens zware gevechten dermate ernstige trauma’s opgelopen dat deserteren voor hem de enige optie lijkt. Daarmee loopt hij uiteraard niet te koop, dus volgen er jaren van diep weggestopte angst op ontmaskering. Zelfs zijn vrouw Grietje weet er lange tijd niets van.

Waar Jan Klaassen de trompetter marcheerde van Den Helder tot Den Briel, is de tocht van Adam Bosch eigenlijk andersom. Uiteindelijk belandt hij namelijk met vrouw en kinderen in en nabij Den Helder, waar hij wordt aangesteld om onder andere geboorte- en overlijdensakten op te stellen en te ondertekenen. Best een secuur werkje, dat opstellen van geboorteakten. Dat merk je al meteen bij zijn eigen achternaam (Bösch) en die van de schrijver (Bosch). Een vergissing is zo gemaakt. In de roman zie je zelfs ook Bos en Van den Bos als achternamen voorbijkomen. In mijn eigen familie heeft een deel de achternaam Dobbinga en een ander deel Dobbenga. Dat is simpelweg het gevolg van een verschrijving door de ambtenaar van de burgerlijke stand (en je begrijpt natuurlijk wel dat de enige juiste schrijfwijze Dobbinga is.

Naast het geheim van het deserteren draagt Adam nog wel meer geheimen met zich mee.  Het maakt zijn leven er zeker niet minder boeiend door. Misschien is deze zoektocht door schrijver Frits Bosch voor jou ook wel een aansporing om eens in de familie-archieven te duiken. Laat je het mij weten als jij ook stuit op een zo tot de verbeelding sprekende geschiedenis?

Veel leesplezier!

8 Boekbespreking Paul Custers voor De spiegel van Saul (24-03-2022)

De Tromslager; een historische vertelling over (on)menselijkheid

Oorlogen, oorlogsmisdaden, vluchtelingen, asielzoekers, deserteurs, slagvelden, hongersnoden, armoede, vreemdelingenlegioen, epidemieën. Een verdrietige opsomming die voor iedereen ‘tastbaar’ wordt door de recente gebeurtenissen in onze wereld. En dan is er natuurlijk ook die andere reeks: Vluchtcorridors, besprekingen over wapenstilstand en misschien wel vrede, opvang van vluchtelingen, eten en onderdak voor strijders en voor mensen die de dood in de ogen zien, veiligheid en huiselijkheid bieden waaraan het zo lang en zo heftig heeft ontbroken. Naastenliefde, menselijkheid. Die opsomming kennen we ook zo heel goed. U denkt vast dat het in De Tromslager*) gaat over de oorlog in Oekraïne, in Europa dus. En dat zou zo maar kunnen. Maar nee, in De Tromslager gaat het over gebeurtenissen van zo’n 200 jaar geleden. Auteur Frits Bosch heeft de historische vertelling geschreven nadat hij in een stamboomonderzoek zijn Zwitserse voorvader Adam Bösch (1762-1824) tegenkwam. Die werd tromslager in het Staatse leger en heeft minstens meegemaakt wat ik hiervoor benoemde. Ik vermoed dat de auteur bij het schrijven zich niet heeft kunnen onttrekken aan gedachten die zich nu aan zoveel mensen opdringen en zorgen voor veel verdriet en onveiligheid in onze wereld. (Hoewel hij het manuscript inleverde voordat Rusland….) Frits Bosch is erin geslaagd om de grote ontwikkelingen te vertalen in kleine, intieme en concrete gebeurtenissen en daden. Daarmee brengt hij voor de lezers van De Tromslager heel dichtbij wat we via de media en op ‘enige afstand’ meemaken. Ik bedenk dat hij daarin ook zo goed slaagt omdat hij psycholoog is. Hij benoemt dat wat er met zijn voorvader en zijn makkers gebeurt niet in termen als PTSS, dissociatie of ander psychisch lijden. Hij beschrijft gewoon wat er tussen mensen gebeurt in extreme omstandigheden. Hij beschrijft wat er in het dagelijks leven van iedereen toen, en van u en ik nu, zomaar kan veranderen, ten goede en ten kwade. Hij beschrijft hoe mensen proberen om er het beste van te maken ook al lijkt alles verloren. Is het daarmee een optimistische of pessimistische historische vertelling? Ik durf het niet te zeggen. Misschien wel omdat ik bang ben voor een bepaalde conclusie . Wat ik wel wil vertellen is dat de lezer midden in het verhaal staat, vanaf de eerste regel.

7 Recensie Margot Poll voor de NRC (27-01-2022)

‘Psycholoog Frits Bosch zocht net als velen zijn stamboom uit en stuitte op zijn stamvader, de Zwitser Adam Bösch (1762-1824). In de mooi opgezette historische roman De Tromslagerbeschrijft Bosch hoe de toen 25-jarige Bösch besloot naar Nederland te gaan om zich aan te sluiten bij het Staatse leger. Omdat hij niet wilde schieten, werd hij ‘tromslager’ wat inhoudt dat hij het loopritme van de soldaten als ook de bevelen van de generaal met tromslagen moest aangeven. De goed geschreven en gedocumenteerde roman leest als een jongensboek; hoe Bösch eerst met zijn compagnie de stad Grave moet verdedigen en later deel uitmaakt van het Bataafse leger nadat in Nederland de Bataafse Republiek was uitgeroepen. Hij vecht dan niet langer tegen de Fransen, maar met de Fransen. Ondertussen heeft het Franse leger een nieuwe opperbevelhebber gekregen: de 25-jarige Napoleon Bonaparte. In een gevecht bij Bergen tegen de Russen en de Engelsen raakt Bösch zwaargewond aan zijn rechterbeen en als hij ‘Marinus met de bebloede zaag’ op hem af ziet komen, jaagt hij hem weg. Het beeld van die bebloede zaag blijft hem in nachtmerries achtervolgen. Niet lang daarna besluit hij met een vriend te deserteren al kost hem dat zijn loon, zijn pensioen en vooral zijn goede naam. Die naam houdt hij een tijd angstvallig verborgen – zelfs voor zijn toekomstige vrouw voor wie hij ook verzwijgt al getrouwd te zijn en een dochtertje te hebben. Zijn leven overdenkend komt hij tot de conclusie dat hij slechts een ‘tinnen soldaatje van Napoleon’ is geweest. Een goede reden om zijn desertie niet langer als een daad van lafheid maar als een daad van verzet te zien. Zo eindigt de jongensdroom van Bösch in Den Helder waar hij met zijn vrouw en drie kinderen Bosch (zonder umlaut) zijn laatste jaren slijt zonder dat hij ooit zijn dochter uit zijn eerste huwelijk nog heeft gezien. Tenminste, niet dat zijn afstammeling heeft kunnen ontwaren’.

6 Gedeserteerd uit het leger van Napoleon

Recensie Kees de Bakker voor NBD Biblion

Omdat de in 1762 geboren Adam Bösch in het Zwitserse plaatsje Stein nauwelijks onderwijs geniet, gaat hij al vroeg de wijde wereld in en komt terecht bij de Zwitserse garde in Breda. Daar wordt hij tromslager bij het Bataafse leger en maakt de verschrikkingen van de Russenoorlog aan Franse zijde mee in Noord-Holland in 1799. Als hij gewond raakt aan zijn been dreigt amputatie, maar het kan worden gespalkt en herstelt. In Haarlem ontmoet hij zijn tweede vrouw Grietje. De eerste verliet hem in het kielzog van het leger. In Frankfurt deserteert hij met lotgenoot Lodewijk Knotter. Hij gaat terug naar Haarlem, trouwt met Grietje en krijgt een baan bij koning Lodewijk Napoleon, broer van de keizer. De koning maakt een generaal pardon bekend voor alle deserteurs. Adam en Grietje verhuizen naar Den Helder. Na werk als dagloner wordt hij door schout Pieter Korff gevraagd politieman te worden. Hij is gauw moe en zijn hart klopt onregelmatig. Hij sterft in 1824. Grietje legt op zijn graf een roze schelp, die hij haar gaf op het strand. Een liefdevolle, vlot geschreven roman over de stamvader van de auteur.

5  Recensie Beauty & books (20-12-2021)

‘Het verhaal is super goed geschreven. Dat Frits kan schrijven wordt al gauw duidelijk bij het lezen van de eerste paar zinnen van het boek. Het boek leest als een trein. We hebben het boek binnen no-time uitgelezen Het was echt niet mogelijk om het boek weg te leggen. Een auteur van de historisch boek kan de mist in gaan met zijn boek als hij het verhaal te wetenschappelijk maakt. Dat gebeurt heel vaak bij historische boeken. Ook gebeurt het vaak dat auteurs vaak een zware lectuur ervan maken i.p.v voor een makkelijke schrijfstijl te kiezen. Heel weinig auteurs kunnen een verhaal die met geschiedenis te maken hebben luchtig verwerken. Dat is precies wat de auteur hier heeft gedaan. In de inleiding vertelt de auteur dat hij veel research heeft gedaan en archieven heeft geraadpleegd. Dat is ook moeilijk werk om te doen als een auteur. De verwerking daarvan is erg goed gedaan. Het boek blikt in het leven van Adam Bosch. Hij leefde in een periode van 1762-1824. In de periode werd een groot deel van de bevolking geteisterd door oorlog, armoede en epidemieën, kindersterfte en analfabetisme. Je volgt stap voor stap zijn leven. Zijn leven is echt uitgebreid en goed beschreven. Alles klopt aan dit boek: de dialogen, het verhaal, schrijfstijl. De auteur blikt goed in het leven van Adam Bosch. Je leert veel over Adam in het verhaal. Wat een meesterwerk heeft de auteur geleverd. Het boek is zeer boeiend geschreven. Het boek leest als een trein. Voor je het beseft heb je het boek binnen no-time verslonden. Een boek over geschiedenis maar dan op een interessante wijze geschreven. Zeker een aanrader voor iedereen. Dit boek krijgt vijf sterren.

4 Een voorouderverhaal om te smullen.

Recensie van Marianne Janssen op Leeskost (16-12-2021)

Als in 1762 in het Zwitserse dorp Stein de kleine Adam Bösch wordt geboren, ziet zijn toekomst er niet rooskleurig uit. Sinds de vijftiende eeuw hebben zijn voorouders gewerkt als dagloner en leidden daarmee een leven vol hard werken, armoede, oorlogen en epidemieën. Adam wil meer. Als hij zevenentwintig is reist hij naar de Zuidelijke Nederlanden en gaat er in dienst bij het leger. Hij wordt tromslager.

Jaren later woont zijn nazaat Frits Bosch in het Nederlandse Haarlem. Hij gaat op zoek naar de geschiedenis van zijn voorouders en stuit op de trommelslager. Hij reist terug in de tijd, via archieven, gemeentehuizen, kerken met doopboeken, gegevens uit de burgerlijke stand… Overal waar Adam Bosch gedurende zijn leven sporen heeft nagelaten, duikt zijn achter- achterkleinzoon op. En zet het verhaal van overgrootvader Adam op schrift voor zijn nakomelingen.

Wat doet een tromslager eigenlijk? Aanvankelijk dacht ik, als lezer, dat zo iemand voor de troepen uitliep en de maat op zijn trommel sloeg. Dat om de troepen achter hem fit en in het gareel te houden. Een beetje zoals je muzikanten ziet die bij de Vierdaagse meelopen. Fout en simplistisch. Helemaal fout. Een tromslager als Adam is een man die de communicatie in het leger beheerst. Citaat: De tromslager is belangrijk om, via muzikale signalen, commando’s van de bevelhebber over een grotere afstand door te geven aan de manschappen. Dat is ook de reden waarom de vijand hem probeert uit te schakelen. Zonder tromslager kan de leiding niet communiceren met de troepen. Voor elk commando staat een bepaald signaal: alarm, appel, rapport, geef acht, brand, ten aanval of looppas. De tromslager kent al die bevelen, de soldaten herkennen ze ook. Daarbij – en daar is dan toch de vierdaagse – geeft de tromslager met zijn trom (samen met de blazers) het looptempo aan. Vaandelmars, taptoe of volkslied worden ook door de tromslager begeleid.

Voorin het boek staat een mooi citaat uit een Catalaanse legende, waarin verhaald wordt hoe de wanden van een bergketen het geluid van de trommels weerkaatsten. Het echode tussen de bergen, de vijand dacht daardoor dat de manschappen van de tegenstander met vele duizenden meer waren dan in werkelijkheid. Oók een mooi effect van de trommels in het leger.

Frits Bosch (1952) is geboren en getogen in Haarlem. Hij studeerde psychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daarbij speelde hij als bassist in verschillende coverbands. Hij is actief in de beweging die zich afzet tegen de bezuinigingen van de overheid in de GGZ. In 2017 sloot hij zijn praktijk en debuteerde met het autobiografische Help, de psycholoog verzuipt. Deze historische roman is zijn tweede boek.

De auteur heeft het leven van voorouder Adam zo goed mogelijk gereconstrueerd. ’s Mans huwelijk, zijn problemen, zijn angst gevonden te worden nadat hij gedeserteerd was uit Napoleons leger… Zijn kleinzoon heeft als psycholoog inlevingsvermogen genoeg.

En toch… Het verhaal an sich is boeiend, maar toch af en toe wat schools geschreven. Niet zo verhalend als mooi zou zijn. Af en toe wat droog. Desondanks is het verhaal over het bestaan van een tromslager in het leger opmerkelijk genoeg om met genoegen uit te lezen. Niet iedereen is een romancier. Bosch’ speurtocht maakt het boek plezierig genoeg om te lezen.

3 Een interessante  familiegeschiedenis…maar zoveel meer!

Recensie van Pierre MG Peeters op Hebban (12-12-2021)